بلاکچین یک فناوری نوین برای ایجاد ساختاری غیرمتمرکز است که برای اولین بار در سال ۲۰۰۸ معرفی شده است. به کمک این فناوری می‌توان یک شبکه همتا به همتا تشکیل داد که شامل گره‌هایی است که باید برای تصمیمات خود به اجماع رسیده و زنجیره‌ای از بلوک‌ها تشکیل دهند. در چنین شبکه‌ای نیازی به هیچ نهاد یا مرکز کنترل کننده مورد اعتماد گره‌ها نیست. بلکه اعتماد در محیطی ناشناس و با اتکا بر الگوریتم‌های اثبات رمزگذاری شده[1] ایجاد می‌شود.
مؤسسه ملی استاندارد و فناوری ایالات متحده[2]، بلاکچین را یک دفترکل توزیع‌شده غیرقابل تغییر و بدون کنترل مرکزی تعریف می‌کند که می‌تواند اعتماد، شفافیت، صداقت و قابلیت حسابرسی را فراهم سازد [۱]. به همین دلیل، دامنه بکارگیری بلاکچین بسیار فراتر از حوزه مالی و در حوزه‌های مدیریت زنجیره تأمین، سلامت، دولت، سرگرمی، ذخیره‌سازی و بیش از آن گسترده شده است. با این وجود، بلاکچین نقطه ضعف‌هایی در تأمین حریم خصوصی، مقیاس‌پذیری، زمان تکمیل تراکنش و قانون‌گذاری دارد که پژوهشگران و مهندسین فعال در حوزه فناوری بلاکچین به دنبال رفع آن‌ها هستند.
ظهور فناوری بلاکچین با سامانه بیت‌کوین و در حوزه مالی اتفاق افتاد. اما بلاکچین علاوه بر انتقال رمزارز (پول)، می‌تواند سرعت انتقالات بین‌المللی و تسویه حساب‌های مالی را نیز با حذف واسط‌ها افزایش دهد. علاوه بر این، پلتفرم‌های تأمین مالی جمعی و ارائه وام نیز با اتکا بر بلاکچین توسعه داده شده و در حال استفاده هستند.
ساختار شبکه بلاکچین و زنجیره تأمین شباهت زیادی بهم دارند. اعضای مستقل که منافعی در همکاری با یکدیگر دارند و الزاماً اعتماد کاملی به یکدیگر ندارند. این شباهت باعث می‌شود که بتوان زنجیره تأمین و شرکای آن را بر روی یک بلاکچین کنسرسیومی نگاشت کرد. با این کار ویژگی‌هایی همچون شفافیت، غیرقابل دستکاری بودن و متکی بر اجماع بودن بلاکچین، می‌تواند تضمینی بر اصالت کالا و محصول، ردیابی کامل مواد و محصولات و افزایش همکاری بین شرکا شود.
اطلاع از اصالت دارو و تجهیزات پزشکی، ساخت اکوسیستم همکاری پزشکی و به اشتراک‌گذاری اطلاعات پزشکی به شکل قابل اعتماد و غیرقابل دستکاری من جمله خدماتی هستند که کاربردهای مبتنی بر زیرساخت بلاکچین می‌توانند در حوزه سلامت ارائه کنند. با وجودیکه دولت خود یکی از ذینفعان حوزه سلامت است اما کاربردهای فناوری بلاکچین برای دولت منحصر در حوزه سلامت نیست. دولت می‌تواند با اتکا بر قابلیت‌های ناشناسی و زیرساخت کلید عمومی، انتخابات مبتنی بر فناوری بلاکچین برگزار کند و یا خدمات دولتی خود (مانند ثبت اسناد و املاک) را با شفافیت کامل در اختیار شهروندان بگذارد.
حوزه بازی و سرگرمی نیز متأثر از ظهور فناوری بلاکچین است. استفاده بازی‌ها از قابلیت توکن‌های NFT می‌تواند امتیازهای بازیگران را به ارزش‌های قابل فروش تبدیل کند؛ این کار مفهوم «بازی کن تا پول دربیاوری[3]» را ایجاد کرده است.
علاوه بر آنچه گفته شد در حوزه سرویس‌های ذخیره‌سازی آنلاین نیز می‌توان از قابلیت‌های بلاکچین برای ارتقا خدمت ارائه شده، کمک گرفت. در اینصورت می‌توان شبکه‌های ذخیره‌سازی غیرمتمرکز را بنحوی توسعه داد که ذخیره کردن داده‌ها در فضای ذخیره‌سازی اجاره داده شده (مانند فضای ابری)، منجر به سوءاستفاده از آن‌ها نشود.
مرکز نوآوری و شتابدهی برنا نیز با تمرکز بر قابلیت‌های فناوری بلاکچین، پروژه‌های تحقیقاتی در جهت بهره‌مندی از مزایای این فناوری و ادغام آن با فناوری‌های ارائه شده در مرکز تعریف کرده است. هدف از این طرح‌ها توسعه اپلیکیشن‌های مبتنی بر وب۳ و غیرمتمرکزسازی سامانه‌های مدیریتی با استفاده از قابلیت‌های قرارداد هوشمند و بلاکچین است.
منبع:
Yaga, P. Mell, N. Roby, and K. Scarfone, “Blockchain technology overview,” National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg, MD, NIST IR 8202, Oct. 2018
[1]Cryptographic Proof
[2]NIST
[3]Plat to earn